Państwowy Rejestr Granic (PRG) jest urzędową, referencyjną bazą danych stanowiącą podstawę dla innych systemów informacji przestrzennej, wykorzystujących dane dotyczące podziałów terytorialnych kraju oraz ewidencji miejscowości, ulic i adresów. W rejestrze PRG gromadzi się dane, obejmujące obszar całego kraju w zakresie przebiegu granic oraz powierzchni jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego kraju (tj. gmin, powiatów, województw), jednostek ewidencyjnych, obrębów ewidencyjnych, granic specjalnych, a także adresów i ich lokalizacji przestrzennej. Obok danych geometrycznych, do każdej jednostki administracyjnej przypisane są atrybuty opisowe, które zawierają m.in. informacje o nazwie jednostki oraz kodzie systemu TERYT.

Aktualizacja danych PRG w zakresie przebiegu granic oraz powierzchni jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału kraju odbywa się każdego roku według stanu na dzień 1 stycznia na podstawie aktów prawnych w sprawie tworzenia, łączenia, znoszenia i podziału jednostek podziału administracyjnego lub zmiany ich granic, bądź jest wynikiem modernizacji albo zmian w ewidencji gruntów i budynków na podstawie danych przekazanych przez powiat. Natomiast dane PRG dotyczące adresów i ich lokalizacji przestrzennej są aktualizowane na bieżąco w powiązaniu ze zmianami dokonywanymi w ewidencji miejscowości, ulic i adresów przez urzędy gmin.

Podstawę prawną tworzenia, aktualizacji, weryfikacji, udostępniania danych oraz zakresu informacji gromadzonych w bazie danych PRG stanowi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2021 r. w sprawie państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju (Dz.U. 2021 r., poz. 1373).

Obraz kartograficzny bazy PRG jest wykorzystywany w serwisie www.geoportal.gov.pl w zakresie zgodnym z życzeniami użytkownika (rys. 1).

Grafika przedstawiająca dane PRG prezentowane w serwisie www.geoportal.gov.pl
Rysunek 1. Dane PRG prezentowane w serwisie www.geoportal.gov.pl

Dostępność usług przeglądania PRG

Dane PRG można przeglądać z wykorzystaniem usług WMS, które standardowo podłączone są w serwisie www.geoportal.gov.pl, ale także możemy je podłączyć w dowolnym oprogramowaniu, które potrafi taki standard wykorzystywać. Kluczowymi usługami w tym zakresie są usługi:

Informacje o wszystkich usługach związanych z PRG, które są zarządzane przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii, można znaleźć w menu głównym serwisu www.geoportal.gov.pl w pozycji „Usługi/Usługi przeglądania WMS i WMTS”, co przedstawiono na rysunku 2.

Grafika przedstawiająca wykaz usług WMS i WMTS związanych z PRG
Rysunek 2. Wykaz usług WMS i WMTS związanych z PRG

Ilustrację wykorzystania usług przeglądania PRG w oprogramowaniu QGIS przedstawiono na rysunku 3.

Grafika przedstawiająca dane PRG widoczne w QGIS
Rysunek 3. Dane PRG widoczne w QGIS

Dostępność danych PRG do pobrania

Dane PRG są dostępne bezpłatnie i do dowolnego wykorzystania. Pobieranie danych z serwisu www.geoportal.gov.pl jest możliwe na dwa sposoby.

Dane można pobrać korzystając z drzewka warstw, gdzie w sekcji „Dane do pobrania” widoczna jest warstwa „Państwowy Rejestr Granic”. Po włączeniu wymienionej warstwy i po kliknięciu w dowolnym obszarze Polski będą dostępne do pobrania, właściwe dla miejsca kliknięcia, dane dotyczące granic dla całego województwa oraz adresy i ulice dla gminy, powiatu, województwa (rys. 4).

Grafika przedstawiająca pobieranie danych PRG w serwisie www.geoportal.gov.pl
Rysunek 4. Pobieranie danych PRG w serwisie www.geoportal.gov.pl

Dane można również pobrać poprzez wejście do menu serwis i wybranie pozycji „POBIERANIE DANYCH”, a następnie wskazanie „Pobierz dane z usługi WFS” co umożliwi pobranie danych wektorowych (WFS). Kolejnymi czynnościami do wykonania w przypadku usługi WFS jest:

  1. wybór usługi „Państwowy Rejestr Granic – Jednostki Terytorialne” oraz wybór obiektów, które będą pobierane,
  2. narysowanie prostokąta wskazującego obszar zainteresowania,
  3. pobranie pliku z danymi. (rys. 5)
Grafika przedstawiająca pobieranie danych wektorowych PRG w serwisie www.geoportal.gov.pl z wykorzystaniem usługi WFS
Rysunek 5. Pobieranie danych wektorowych PRG w serwisie www.geoportal.gov.pl z wykorzystaniem usługi WFS

Pobieranie danych PRG w serwisie www.geoportal.gov.pl realizowane jest przez usługę WMS: https://integracja.gugik.gov.pl/cgi-bin/PanstwowyRejestrGranic, a  konkretnie przez jej funkcję GetFeatureInfo, która w miejscu kliknięcia jako atrybut udostępnia do pobrania odpowiedni plik danych z rejestru PRG, tzn. odpowiednią paczkę wojewódzką dla granic administracyjnych i paczki adresów dla gminy, powiatu i województwa. Podłączając przedstawioną usługę do programów obsługujących standard WMS (np. QGIS), możemy także bezpośrednio w tych programach dokonywać pobierania danych PRG (rys. 6).

Grafika przedstawiająca pobieranie danych PRG w oprogramowaniu QGIS przez usługę WMS
Rysunek 6. Pobieranie danych PRG w oprogramowaniu QGIS przez usługę WMS

Z danymi PRG związana jest także usługa WFS (Web Feature Service), która jest usługą służącą do pobierania danych w postaci wektorowej, na podstawie kryteriów użytkownika, a formatem służącym do przekazywania danych jest GML. Usługa jest dostępna pod adresem:  https://mapy.geoportal.gov.pl/wss/service/PZGIK/PRG/WFS/AdministrativeBoundaries.

Na poniższym rysunku przedstawiono w jaki sposób zdefiniować w QGIS źródło danych z wymienionej usługi WFS, aby w dowolnej chwili móc wygodnie dodawać dane z tej usługi jako warstwy w dowolnym projekcie QGIS.

Ilustracja dodawania usługi WFS jako źródła danych w QGIS
Rysunek 7. Ilustracja dodawania usługi WFS jako źródła danych w QGIS

W wyniku działań przedstawionych na powyższym rysunku zostanie zdefiniowane źródło danych PRG bazujące na usłudze WFS, które będzie oferowało do wykorzystania dane z rejestru PRG.

Jeśli chcemy z przedstawionych danych utworzyć warstwę tematyczną w QGIS, wystarczy, że przeciągniemy wybrane dane do legendy projektu.

Grafika przedstawiająca utworzenie warstwy informacyjnej z usług WFS w QGIS
Rysunek 8. Utworzenie warstwy informacyjnej z usług WFS w QGIS

Podłączone przez usługę WFS dane są pobierane automatycznie na komputer użytkownika i QGIS ma dostęp do wszystkich oferowanych atrybutów, co przedstawiono na rysunku 9.

Identyfikacja obiektu w QGIS
Rysunek 9. Identyfikacja obiektu w QGIS

Jeśli chcemy dane z warstwy informacyjnej zapisać w zewnętrznym pliku, wtedy należy skorzystać ze standardowej funkcji eksportu, która jest dostępna przy każdej warstwie informacyjnej QGIS (rys. 10) i oferuje zapis danych w różnych formatach dedykowanych do typu warstwy.

Grafika przedstawiająca eksport danych z warstwy WFS do zewnętrznego pliku
Rysunek 10. Eksport danych z warstwy WFS do zewnętrznego pliku

Archiwalne dane dotyczące granic zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z PRG

Istnieje również możliwość skorzystania z danych PRG  z wcześniejszych lat. W poniższej tabeli zostały umieszczone linki umożliwiające pobranie paczki danych obejmującej granice zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z bazy PRG z danego roku.

RokLink do danych
2005PRG jednostki administracyjne 2005
2006PRG jednostki administracyjne 2006
2007PRG jednostki administracyjne 2007
2008PRG jednostki administracyjne 2008
2009PRG jednostki administracyjne 2009
2010PRG jednostki administracyjne 2010
2011PRG jednostki administracyjne 2011
2012PRG jednostki administracyjne 2012
2015PRG jednostki administracyjne 2015
2016PRG jednostki administracyjne 2016
2017PRG jednostki administracyjne 2017
2018PRG jednostki administracyjne 2018
2019PRG jednostki administracyjne 2019
2020PRG jednostki administracyjne 2020
2021PRG jednostki administracyjne 2021
2022PRG jednostki administracyjne 2022
2023PRG jednostki administracyjne 2023